Varis oluşumu her ne kadar ilerleyen yaş ile birlikte paralellik gösterse de yaş, bacaklardaki varis oluşumu için sayılabilecek nedenlerden sadece biri. Normalde kalıtım ve ilerleyen yaş yanında, yaşam tarzının da varislere yol açtığını biliyoruz. Ancak genç neslin bilgisayar oyunları oynama veya televizyon izleme nedeniyle saatlerce hareketsiz biçimde zaman geçirmesi, kötü beslenmesi, egzersiz yapmaması ve kilo alması varislerin erken yaşlarda görülmesine sebep olabiliyor.
Varis oluşumunda farklı faktörler etkili
Varis oluşumu çeşitli nedenlere bağlı olarak artar. Kalıtımsal faktörler, hamilelik, aşırı kilolu olmak veya obezite, günlük yaşamda sürekli oturmak veya sürekli ayakta durmak, kısıtlı fiziksel aktivite, farklı sebeplerle yatağa bağımlılık, dolaşımı etkileyecek ilaç kullanımı, uzun süre güneş banyosu yapma, sürekli dar giysiler ve yüksek topuklu ayakkabı giyme sebepler arasında sıralanabilir.
Ancak gençlerde varis sıklığının artmasının asıl nedeni çağın beraberinde getirdiği değişimlerdir. Z kuşağı olarak tanımlanan gençler zamanlarının önemli bir bölümünü mobil cihazlar ve bilgisayarlar karşısında geçirmekte ve hareketsiz bir yaşam tarzı benimsemekte. Bu da beraberinde özellikle kalıtımsal yatkınlığı olan bireylerde çok genç yaşlarda varis oluşumuna sebep olabilmektedir.
Genç anne adaylarında da varis riski mevcut
Gebeliğin başlangıç dönemlerinden itibaren bacaklarımızda kirli kanın göllenme yapma olasılığı artar. Bu durum 30’lu yaşlardan sonra daha sık olsa da genç yaştaki anne adaylarında da bu risk mevcuttur. Hamilelikteki kilo artışı yanında yine bu dönemde artan kan hacmi ve hormonal değişimler de varislere yol açarlar.
Ailenizde varis hikayesi olsun olmasın, doktorunuzla hamilelik sırasında gelişen/gelişebilecek varislerinizle ilgili görüşmeyi ihmal etmeyin. Hamilelik sırasında ortaya çıkan kılcal varislerin bir kısmının 3 ay içinde kendiliğinden yok olabileceklerini ama bu süreyi aşan varislerin tedavi gerektirdiklerini unutmayın.
Genç yaşta obezite varis oluşumunu tetikliyor
Tüm dünyada genç nüfustaki kilo artışı önemli bir sorun haline gelmiş durumda. Hareketsiz yaşam tarzları ve kötü beslenme alışkanlıkları çocuklarda ve gençlerde obezite riskini de beraberinde getiriyor. Genç yaşta gelişebilen obezite, erişkin hastalıkları arasında sayılan uyku apnesi ve aralarında varislerin de bulunduğu kalp damar hastalıklarının 18 yaşından önce karşımıza çıkmasına yol açıyor. Aşırı kilolu bir çocukta ven hastalığı-varis gelişme riski, sağlıklı bir kiloya sahip çocuktan çok daha fazla. Ve bu durum 20’li yaşlarda görülebilmektedir.
Giyim tercihleri varislerde etkili
Genç yaşta olsanız, her gün düzenli egzersiz yapsanız, sağlıklı beslenseniz ve gün içinde olabildiğince hareketli bir yaşam sürseniz de, eğer kan dolaşımına olumsuz etki eden giyim tercihleriniz var ise, varislere davetiye çıkarabilirsiniz. Bu durum, bacaklarınızda istenmeyen kılcal damarların oluşumuna yol açacaktır. Eğer tercihiniz yüksek topuklu ayakkabılar ve dar pantolonlar yönünde ise riskin daha da artacağını unutmayın.
İlaçlar varis riskini artırabilir
Sağlığımıza dikkat etmemize, doğru giysiler seçmemize karşın, bizi uzun süre yatar duruma sokabilecek bir kaza, dolaşım sistemimizi etkileyebilir. Bunun sonucunda bacaklarımızda varisler ya da kan pıhtıları (yüzeyel veya derin venöz tromboz) gelişebilir. Aralarında doğum kontrol hapları, hormon takviyeleri veya içlerinde hormon barındıran ilaçlar da, başka hiçbir sağlık sorunu veya risk faktörü olmasa da, 20’li yaşlarda bacaklarda varislere neden olabilir.
Varis karşıtı tavsiyeler
Basınçlı çoraplar: Geçmişin çok sıkı, terleten, sert ‘anneane varis çorapları’ yerlerini estetik, kolay giyilebilen, her renkte, bacak havalanmasını sağlayan günümüzün kademeli basınçlı çoraplarına bıraktı. Bu çorapların en büyük özelliği, ayaktan yukarı doğru çıktıkça, azalan bir basınç dağılımının olmasıdır. Böylelikle, ayak bileğinden dize/kasığa doğru, adeta masaj yapar gibi, dolaşımı iyileştirici bir katkı sağlamaktadırlar.
Doğru ayakkabı seçimi: Topuklu ayakkabı giyme alışkanlığından tamamen vazgeçmek gerekmez. Ama ortopedik/düz tabanlı ayakkabıların günlük yaşantıda tercih edilmesi, baldır kasının daha iyi çalışmasını ve böylelikle de dolaşımı iyileştirecektir. Topukluları ise özel günlere saklamak yerinde olacaktır.
Çalışma pozisyonu: Uzun saatler oturarak çalışması gerekenlerin, ara sıra pozisyonlarını değiştirmeleri doğrudur. Bu amaçla, saatte bir yerimizden kalkıp küçük bir tur atmamız veya en azından olduğumuz yerde ayağa kalkıp, parmak uçlarımızda yükselme hareketini yapmamız, baldır kaslarımızı çalıştıracak, venler içindeki kanın yukarı doğru pompalanmasını sağlayacaktır.
Bacakları yükseltme: E-postalarınızı, mesajlarınızı, bacaklarınızı uzatarak, ama daha iyisi, biraz yükseğe kaldırarakokumaya çalışın.
Egzersiz yapın: Eğer evde bir kenara attığınız, tozlanmakta olan egzersiz bisikleti veya yürüme bandınız varsa bunları tekrar ortaya çıkartın ve kullanmaya başlayın. Yoksa da canınızı sıkmayın. Çömelip kalkma ve gerilme hareketleri de aynı işe görecektir.
Tedavi için bir uzmana gözükün: Bacaklarınızda çorap izinizin belirginleştiğini, inceden kalına farklı çaplarda damarların ortaya çıktığını görüyor; sabahtan akşama, özellikle de hareketsizken, alt bacağınızda bir huzursuzluk olduğunu; akşamları uyumadan önce bacaklarınızı hareket ettirme/serinletme gereksiniminizin bulunduğunu hissediyorsanız, venöz yetmezlik-varis konusunda uzman bir hekime başvurun. Günümüzün modern tanı ve tedavi teknikleri sayesinde bu sorundan kolaylıkla kurtulabileceğinizi unutmayın.
