Plüton’un Gezegen Statüsü: Neden Cüce Gezegen Olarak Sınıflandırıldı?
Güneş sisteminde bilinen en büyük cüce gezegen olan Plüton, ilk kez 1930 yılında keşfedilmiştir. Ancak, 2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından yapılan bir tanım değişikliği nedeniyle gezegen statüsünden çıkarılmıştır. Bu karar, Plüton’un gezegen olarak kabul edilmesi için gereken üç önemli kriterden birini yerine getirememesi ile ilgilidir. Son yıllarda, NASA’nın eski başkanı Jim Bridenstine gibi bazı bilim insanları, Plüton’un yeniden gezegen olarak tanımlanması için kamuoyunu bilgilendirme ve tartışma başlatma çabasında bulunmaktadır.
Plüton Neden Gezegen Değil?
Günümüzde bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilmesi için üç temel şartı karşılaması gerekmektedir:
- Güneş’in etrafında bir yörüngede dönmesi.
- Kabaca yuvarlak bir şekil alabilmesi için yeterli kütleye sahip olması.
- Yörüngesindeki diğer nesneleri temizlemiş olması.
Plüton, Güneş’in etrafında dönerken küre biçimindeydi, fakat yörüngesi diğer nesnelerle doluydu ve Neptün’ün yer çekiminden etkileniyordu. Bu durum, Plüton’un gezegen statüsünden çıkarılmasına neden olan önemli bir faktördü.
Gezegen Tanımının Yeniden Değişmesi Mümkün mü?
Başından beri, yukarıda belirtilen şartlara karşı çıkan bilim insanları bulunmaktadır. Özellikle üçüncü maddenin belirsizliği, araştırmacıları düşündürmektedir. 2015’te Plüton’un yanından geçen New Horizons uzay misyonunda görev alan gezegen bilimci Philip Metzger, bu konuda şunları ifade ediyor: “Yörüngelerini temizlemekle neyi kastettiklerini söylemediler. Eğer bunu kelimenin tam anlamıyla alırsanız, o zaman hiçbir gezegen yoktur, çünkü hiçbir gezegen yörüngesini tamamen temizlemez.”
Birinci Madde Üzerine Tartışmalar
Bir diğer tartışma konusu, bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilmesi için Güneş etrafında dönerken geçerli olan şarttır. Ancak son yıllarda gök bilimciler, diğer yıldızların etrafında dönen 5.000’den fazla gezegen keşfetmiştir. Bu nedenle, bilim insanları yalnızca bu durumu dikkate almakla kalmayıp, aynı zamanda tanım kriterlerini de basitleştiren yeni bir öneri üzerinde çalışmaktadır.
Yeni Gezegen Tanımı Nasıl Olacak?
Önerilen yeni tanıma göre, bir gök cisminin gezegen olabilmesi için aşağıdaki kriterleri sağlaması yeterli olacaktır:
- Bir veya daha fazla yıldızın, kahverengi cücenin veya yıldız kalıntılarının yörüngesinde dönmek.
- 1e+23 (10 üzeri 23) kilogramdan daha büyük bir kütleye sahip olmak.
- 13 Jüpiter kütlesinden (2,5 x 1e+23 kg) daha az kütleye sahip olmak.
Bu yeni tanım, sadece Güneş sistemini değil, aynı zamanda çoklu yıldız sistemleri, kahverengi cüceler, beyaz cüceler ve nötron yıldızları gibi yıldız kalıntılarının yörüngesinde dönen gök cisimlerinin de gezegen olarak kabul edilme şansını artırmaktadır.
Plüton Yeniden Gezegen Olacak mı?
Yeni tanıma göre Plüton, maalesef yine gezegen olarak tanımlanamayacaktır. Çünkü Plüton’un kütlesi, belirlenen sınırın biraz altında kalmaktadır. Dolayısıyla, Plüton’un durumu cüce gezegen olarak kalmaya devam edecektir.
