Haber Merkezi
Maymun Çiçeği (Mpox) hastalığı, son dönemlerde tüm dünyada hızla yayılma gösteriyor. Şu ana kadar 16 ülkede, 13’ü Afrika kıtası olmak üzere, bu virüs tespit edildi. Afrika’daki 13 ülke için vaka sayısı 17,541’e ulaşırken, hastalıkla ilgili olarak 517 ölüm kaydedilmiştir. Ayrıca, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2022 yılında, bu hastalığın ismini ırkçılık ve ayrımcılık kaygıları nedeniyle “mpox” olarak değiştirmiştir. İşte, Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı bilgiler ışığında M Çiçeği (mpox) hakkında bilmeniz gereken her şey…
M ÇİÇEĞİ (MPOX) VİRÜSÜ NEDİR?
M-Çiçeği, Poxviridae ailesine ait Orthopoxvirus cinsinin bir üyesidir. Bu virüs, Camelpox ve Cowpox gibi diğer canlı türlerinde de görülen zoonotik virüslerdendir. Aynı aileye dahil olan ve insanlarda çiçek hastalığına sebep olan Variola virüsü, etkin aşılama yöntemleri ile 1980 yılında dünya genelinde eradike edilmiştir.
HAYVANLARDAN İNSANLARA GEÇEN BİR HASTALIK
M-Çiçeği, esas olarak Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında endemik olarak görülen, zaman zaman diğer bölgelere yayılan viral bir zoonotik hastalıktır. Sıklıkla hayvanlardan insanlara veya insanlardan hayvanlara geçme özelliği taşır.
BELİRTİLERİ NELER?
Klinik olarak; ateş, halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı, kızarıklık ve büyümüş lenf nodları gibi belirtilerle kendini gösterir. Semptomlar genellikle 2-4 hafta sürer ve kendi kendine sınırlanabilir. Ancak M-Çiçeği, ağır vakalara da yol açabilir. Orta Afrika’daki vakalarda %10 ile en yüksek fatalite oranı saptanırken, Batı Afrika’da bu oran %1 olarak tespit edilmiştir. 2022 yılından itibaren pandemik hale gelen formu, normal bağışıklık sistemine sahip kişilerde fatalite oranının binde 1’in altına düşmesine neden olmuştur.
ÇİÇEK HASTALIĞI İÇİN KULLANILAN AŞILAR KORUMA SAĞLAR
M-Çiçeği döküntüleri, 1980 yılında DSÖ tarafından eradike edildiği ilan edilen çiçek hastalığının döküntülerine benzer. M-Çiçeği, çiçek hastalığından daha az bulaşıcıdır ve genellikle daha hafif bir seyir izler. Çiçek hastalığına karşı geliştirilmiş aşılar, M-Çiçeği virüsüne karşı da kısmi koruma sağlama potansiyeline sahiptir. Ayrıca çiçek hastalığının tedavisi için geliştirilen antiviral ajanlar, M-Çiçeği tedavisinde de kullanılabilmektedir.
HANGİ HAYVANLARDAN BULAŞIR?
M-Çiçeği virüsüne duyarlı çeşitli hayvan türleri bulunmaktadır. Bunlar arasında; ip sincapları, ağaç sincapları, Gambiya keseli sıçanları, fındık fareleri, primatlar ve diğer türler yer alır. Ancak M-Çiçeği virüsünün doğal seyri henüz net olarak belirlenememiştir. Kesin rezervuarları ve doğada virüsün nasıl dolaştığı konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Genel olarak, kemirgenlerin ön planda olduğu düşünülmektedir.
NASIL BULAŞIR?
Afrika koşullarında M-Çiçeği virüsünün hayvanlardan insana bulaşması, enfekte hayvanların kanı, vücut sıvıları, deri veya mukoza lezyonları ile doğrudan temas veya ısırık yoluyla gerçekleşebilir. İnsandan insana bulaşmada ise uzun süreli yakın ten tene temas önem taşır. Enfekte kişinin sekresyonları (cinsel çıktılar dahil) ile direkt temas, cilt lezyonları ile bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozalarla (göz, burun, ağız mukozaları gibi) doğrudan temas veya yakın zamanda cilt lezyonlarından kontamine olmuş nesnelerle (yatak çarşafı, havlu vb.) olan yakın temas diğer bulaş yollarını oluşturur. Bu tür temas, genellikle aynı evi paylaşan kişilerde, kapalı ortamlarda uzun süre yakın mesafede kalanlarda ve enfekte kişiyle kişisel koruyucu ekipman kullanmadan temas eden sağlık çalışanlarında risk yaratmaktadır.
BELİRTİLER NE ZAMAN ORTAYA ÇIKAR?
M-Çiçeği’nin kuluçka süresi, riskli temastan semptomların başlangıcına kadar geçen süre genellikle 6-14 gün arasında değişirken, bu süre 1-21 gün arasında da görülebilir. Bir hayvan ısırığı veya tırmalaması geçmişi olan kişiler, dokunsal/temasla maruziyet yaşayanlardan daha kısa bir kuluçka süresine (13’e karşı 9 gün) sahip olabilirler.
İLK NE ZAMAN ORTAYA ÇIKTI?
M-Çiçeği ilk kez 1958 yılında Danimarka’nın Kopenhag şehrinde, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden getirilen deney hayvanlarında lezyonların görülmesiyle tanımlanmıştır. Bu nedenle, hastalığa “Maymun Çiçeği” (Monkeypox) ismi verilmiştir. 1970 yılından itibaren 11 Afrika ülkesinde (Benin, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gabon, Fildişi Sahili, Liberya, Nijerya, Kongo Cumhuriyeti, Sierra Leone ve Güney Sudan) insanlarda M-Çiçeği vakaları bildirilmiştir.
AFRİKA DIŞINDA YAYILIMI
2003 yılında, Afrika dışındaki ilk M-Çiçeği salgını, Amerika Birleşik Devletleri’nde 70’in üzerinde vaka ile kaydedilmiştir. M-Çiçeği hastalığı, Eylül 2018’de Nijerya’dan İsrail ve Birleşik Krallık’a, Mayıs 2019, Aralık 2019, Mayıs 2021 ve Mayıs 2022’de Singapur’a, Temmuz ve Kasım 2021’de yine Nijerya’dan ABD’ye seyahat edenlerde bildirilmiştir. Mayıs 2022’de ise 100’den fazla ülkede birden fazla M-Çiçeği vakası tespit edilmiştir. Avrupa’da da vaka kümeleri gözlemlenmiş, ABD Massachusetts’te Mayıs 2022’de görülen ve Afrika’ya seyahat etmemiş olan vaka, çok ülkeli M-Çiçeği salgınıyla ilgili olabilir. Bunun yanı sıra, Mayıs 2022’de Portekiz, İspanya ve Birleşik Krallık dahil olmak üzere Avrupa’da birçok M-Çiçeği vakası rapor edilmiştir. Çoğu vaka, erkeklerle seks yapan erkekler arasında cinsel aktivite sırasında yakın temas yoluyla yayılmaktadır.
