İkinci Çeyrek Milli Gelir Verileri ve İktisadi Faaliyet
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) resmi blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlanan “İkinci Çeyrek Milli Gelir Verileri İktisadi Faaliyetin Ana Eğilimi Hakkında Ne Söylüyor?” başlıklı analiz, önemli bulgular sunmaktadır. Analizde, ikinci çeyrekteki köprü günlerinin sanayi üretiminin çeyreklik değişim üzerindeki olumsuz etkisinin 0,8 ila 2,3 yüzde puan arasında olduğu vurgulanmıştır. Bu analiz, TCMB’de ekonomist olarak görev yapan Abdullah Kazdal ve araştırmacı Ece Taşan tarafından hazırlanmıştır.
Büyüme Kompozisyonunun Önemi
Analizde, büyüme kompozisyonunun hem büyümenin sürdürülebilirliği hem de dezenflasyon süreci açısından kritik bir unsur olduğu ifade edilmektedir. Özellikle salgın sonrası dönemde büyüme oranlarının görece yüksek olmasına rağmen çoğunlukla iç talep kaynaklı gerçekleştiği belirtilmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan 2024 yılı ikinci çeyrek Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) verilerine göre, sabit fiyatlarla milli gelir bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,1 ve geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,5 artış göstermiştir. Revize edilen verilere göre, yılın ilk çeyreğinde bu oranlar sırasıyla yüzde 1,4 ve yüzde 5,3 olarak kaydedilmiştir.
Yılın İlk Yarısında Milli Gelir Artışı
Buna bağlı olarak, yılın ilk yarısında milli gelirin yıllık bazda yüzde 3,8 oranında bir artış kaydettiği görülmektedir. Söz konusu veriler, iktisadi faaliyetin ikinci çeyrekte dezenflasyon patikasıyla uyumlu bir şekilde yavaşladığını göstermektedir. Bu yazıda, yılın ilk yarısındaki iktisadi faaliyetlerin ana eğilimi milli gelir verileri çerçevesinde harcama ve üretim yönünden incelenecektir.
Yurt İçi Talebin Büyümeye Katkısı
Analizde, yılın ilk çeyreğinde büyümeye en büyük katkının nihai yurt içi talep tarafından sağlandığı belirtilmektedir. “Bu katkı, büyük ölçüde özel tüketimdeki artıştan kaynaklanmıştır. Ücret artışları, firmaların düzenlediği ilave kampanyalar ve öne çekilen talep de bu artışa katkı sağlamıştır. İkinci çeyrekte ise parasal sıkılaştırmanın gecikmeli etkileri ile birlikte nihai yurt içi talepte belirgin bir yavaşlama gözlemlenmektedir. Bu dönemde, stoklarla birlikte değerlendirildiğinde yurt içi talebin yıllık büyümeye katkısının 1,2 puana gerilediği, ancak dış dengedeki olumlu görünümle net ihracatın yıllık büyümeye pozitif katkı sağladığı görülmektedir. Bu bağlamda, yılın ilk yarısında büyüme bileşenlerinin giderek daha dengelenen bir talep görünümüne işaret ettiğini değerlendirmekteyiz.”
Hizmetler Sektörünün Rolü
Analizde, gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verileri üretim yönünden değerlendirildiğinde, ilk çeyrekte olduğu gibi ikinci çeyrekte de yıllık büyümenin temel belirleyicisinin hizmetler sektörü olduğu ifade edilmektedir. Yıllık bazda yüzde 3,1 oranında büyüyen hizmetler sektörünün büyümeye katkısının azaldığı ancak halen yüksek seyrettiği belirtilmektedir. Öte yandan, sanayi katma değerinin yıllık büyümeye katkısı ikinci çeyrekte negatife dönerek 0,4 puanlık bir aşağı yönlü etki yapmıştır. Çeyreklik bazda bakıldığında ise yüzde 0,1 artışla yatay seyreden GSYH’de sanayi üretiminin katkısının azaldığı gözlemlenmektedir.
Köprü Günlerinin Etkisi
Sanayi sektörüyle ilgili bu zayıf görünümü değerlendirirken, söz konusu dönemdeki takvimsel gelişmeleri de göz önünde bulundurmak önemlidir. Bu yıl ikinci çeyreğe denk gelen iki bayram tatilinin hafta sonu ile birleştirilmesi sonucu ortaya çıkan köprü günleri, ilave bir takvim etkisi oluşturmuştur. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış veriler, ilgili aylardaki dini bayramlar nedeniyle yaşanan çalışma günü eksikliğini dikkate alırken, köprü günleriyle bağlantılı çalışma günü kayıplarını hesaba katmamaktadır. Bu durum, köprü günlerinin olduğu aylarda sanayi üretiminde ek bir dalgalanma yaratabilmektedir. Analizde, sanayi üretimi ve sanayi katma değeri arasındaki yüksek eş bağıntıyı göz önüne alarak yapılan tahminlere göre, köprü günlerinin sanayi üretimi üzerinden GSYH’nin çeyreklik büyümesini 0,15 ila 0,45 yüzde puan aşağı çekebileceği ifade edilmektedir. Bu yılın ikinci çeyreğinde görülen bu aşağı yönlü etkinin, üçüncü çeyrek sanayi üretimi ve milli gelir verilerinde mekanik olarak yukarı yönlü bir etki yaratabileceği not edilmiştir.
Üçüncü Çeyrek Beklentileri
Özetle, 2024 yılının ilk yarısına ilişkin milli gelir verileri, ilk çeyrekte öne çekilmiş talep ve ikinci çeyrekteki köprü günleri gibi faktörler göz önünde bulundurulduğunda, iktisadi faaliyetin ana eğiliminde ılımlı ancak para politikasının gecikmeli etkileri ile giderek artan bir zayıflama yaşandığını göstermektedir. Üçüncü çeyreğe ilişkin öncü göstergeler ve yüksek frekanslı veriler, yurt içi talebin yavaşlamaya devam ettiğine işaret etmektedir. Bu çerçevede, yılın ikinci yarısında talepteki dengelenmenin dezenflasyon sürecine katkısının güçlenerek sürmesini bekliyoruz.
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
